ام اس (MS) یا همان مالتیپل اسکلروزیس(Multiple Sclerosis) باعث از بین رفتن پوشش محافظ اعصاب می شود. مالتیپل اسکلروزیس می تواند باعث بی حسی، ضعف، مشکل در راه رفتن، تغییرات بینایی و سایر علائم شود. در بیماری ام اس، سیستم ایمنی به غلاف محافظی که رشته های عصبی را می پوشاند، به نام میلین حمله می کند. این امر ارتباط بین مغز و بقیه بدن را قطع می کند. در نهایت، این بیماری می تواند باعث آسیب دائمی به رشته های عصبی شود.
شدت علائم ام اس به سه عامل زیر بستگی دارد:
- فرد
- محل آسیب در سیستم عصبی
- میزان آسیب وارد شده به رشته های عصبی
برخی افراد توانایی راه رفتن خود را از دست می دهند یا در آسیب های شدیدتر تحرک در سایر فعالیت ها نیز مختل می شود. برخی دیگر ممکن است دوره های طولانی بدون علامت جدیدی داشته باشند که بهبودی نامیده می شود. این دوره معمولا بین حملات بیماری رخ می دهد. سیر تغییرات این بیماری بسته به نوع ام اس متفاوت است. درمانی قطعی برای ام اس وجود ندارد. با این حال، درمان هایی برای کمک به سرعت بخشیدن به بهبود حملات، اصلاح دوره بیماری و مدیریت علائم وجود دارد.
انواع ام اس
ام اس عود کننده_فروکش کننده(Relapsing-remitting MS)
اکثر افراد مبتلا به ام اس دارای نوع عود کننده- فروکش کننده هستند. این افراد دوره هایی از علائم جدید یا عود بیماری را تجربه می کنند که در طی روزها یا هفته ها ایجاد می شود و معمولاً به طور جزئی یا کامل بهبود می یابد. این عودها با دوره‌های آرامی از بهبودی بیماری همراه می‌شوند که می‌تواند ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد.
ام اس پیشرونده_ثانویه(Secondary-progressive MS)
حداقل در 20 تا 40 درصد از افراد مبتلا به ام اس از نوع عودکننده- فروکش کننده در نهایت بیماری ممکن است به حالت پیشرونده تغییر پیدا کنند. این علائم پیشرونده ممکن است با یا بدون دوره های بهبودی باشد و در عرض 10 تا 40 سال از شروع بیماری رخ می دهد. این نوع از ام اس به عنوان پیشرونده_ثانویه است. بدتر شدن علائم معمولاً شامل مشکلات حرکتی و راه رفتن است. میزان پیشرفت بیماری در افراد مبتلا به ام اس پیشرونده_ثانویه بسیار متفاوت است.
ام اس پیشرونده اولیه(Primary-progressive MS)
برخی از افراد مبتلا به ام اس شروع تدریجی و پیشرفت مداوم علائم و نشانه ها را بدون هیچ گونه عود تجربه می کنند. این نوع ام اس به ام اس پیشرونده اولیه معروف است.
سندرم جدا شده بالینی(Clinically isolated syndrome)
سندرم جدا شده بالینی شرایطی است که میلین به تازگی تحت تأثیر قرار گرفته است. پس از آزمایش های بیشتر، سندرم جدا شده از نظر بالینی ممکن است به عنوان ام اس یا یک بیماری متفاوت دیگری تشخیص داده شود.
سندرم جدا شده از نظر رادیولوژیکی(Radiologically isolated syndrome)
سندرم جدا شده از نظر رادیولوژیک به یافته‌های MRI مغز و نخاع اشاره دارد که شبیه ام اس است اما فرد علائم کلاسیک ام اس را ندارد.
علائم(Symptoms)
- بی حسی یا گزگز
- احساس شوک الکتریکی که با حرکات خاص گردن، به ویژه هنگام خم شدن گردن رو به جلو. این حس را علامت الهرمیت(Lhermitte sign) می نامند.
- عدم هماهنگی
- مشکل در راه رفتن یا عدم توانایی در راه رفتن
- از دست دادن جزئی یا کامل بینایی و معمولاً در یک چشم
- حرکت چشم می تواند برای فرد دردناک باشد.
- دوبینی
- تاری دید
- سرگیجه و احساس کاذب اینکه شما یا اطرافتان در حال حرکت هستید
- مشکل در عملکرد جنسی، روده و مثانه
- خستگی
- گفتار نامفهوم
- مشکلات حافظه، تفکر و پردازش اطلاعات
- تغییر خلق و خو
افزایش جزئی دمای بدن می تواند به طور موقت علائم ام اس را بدتر کند که این بدتر شدن عود بیماری در نظر گرفته نمی شود، بلکه عود کاذب محسوب می شوند.
علل(Causes)
در بیماری ام اس، سیستم ایمنی به ماده چربی که فیبرهای عصبی مغز و نخاع را می پوشاند و از آنها محافظت می کند، حمله می کند و آنها را از بین می برد. این ماده چرب میلین نام دارد. میلین را می توان با پوشش عایق روی سیم های برق مقایسه کرد. هنگامی که میلین آسیب می بیند و فیبر عصبی در معرض دید قرار می گیرد، پیام هایی که در طول آن رشته عصبی می روند ممکن است کند یا مسدود شوند. مشخص نیست که چرا ام اس در برخی افراد ایجاد می شود و در برخی دیگر نه. ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ممکن است خطر ابتلا به ام اس را افزایش دهد.
عوامل خطر(Risk factors)
عواملی که خطر ابتلا به ام اس را افزایش می دهند عبارتند از:
سن
ام اس ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد. با این حال، معمولاً شروع آن بین 20 تا 40 سالگی است.
جنسیت
زنان 2 تا 3 برابر بیشتر از مردان به ام اس عود کننده و فروکش کننده مبتلا می شوند.
سابقه خانوادگی
اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر شما مبتلا به ام اس بوده باشد، شما در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستید.
عفونت های خاص
انواع ویروس ها از جمله Epstein-Barr با ام اس مرتبط شده اند. Epstein-Barr ویروسی است که باعث مونونوکلئوز عفونی می شود.
نژاد
افرادی که پوست سفید دارند، به ویژه آنهایی که نژاد اروپای شمالی دارند، بالاترین خطر ابتلا به ام اس را دارند. افراد آسیایی، آفریقایی یا بومی آمریکایی کمترین ابتلا را دارند.
آب و هوا
ام اس در مکان هایی با آب و هوای معتدل به مراتب شایع تر است. از جمله کانادا، شمال ایالات متحده، نیوزیلند، جنوب شرقی استرالیا و اروپا. ویتامین D داشتن سطوح پایین ویتامین D و قرار گرفتن کم در معرض نور خورشید با خطر بیشتر ام اس مرتبط است.
چاقی
در افرادی که چاق هستند یا در دوران کودکی چاق بوده اند احتمال بروز ام اس بیشتر است.
بیماری ها
بیماری تیروئید، کم خونی خطرناک، پسوریازیس، دیابت نوع 1 یا بیماری التهابی روده،
سیگار کشیدن
افرادی که سیگار می کشند در مقایسه با افرادی که سیگار نمی کشند بیشتر در معرض خطر ابتلا به ام اس عود کننده و فروکش کننده هستند.
میکروبیوم روده
افراد مبتلا به ام اس ممکن است میکروبیوم روده متفاوتی نسبت به افرادی که ام اس ندارند، داشته باشند. برای درک این ارتباط به تحقیقات بیشتری نیاز است.
عوارض(Complications)
عوارض ام اس ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تغییرات خلقی
- مانند افسردگی
- اضطراب یا نوسانات خلقی
- سفتی یا اسپاسم عضلانی
- تشنج در موارد بسیار نادر
- ضعف یا فلج شدید به طور معمول در بازوها یا پاها
- مشکل در عملکرد مثانه، روده و عملکرد جنسی
- مشکل در تفکر و حافظه